Przy kawie o… współdziałaniu uczniów

Wiecie, że prawie połowa wakacji za nami? A my nadal wtorkowe przedpołudnia spędzamy przy kawie i w miłym towarzystwie ? Tym razem podzieliliśmy się naszymi pomysłami i doświadczeniami na współpracę między dziećmi: jak dzieci mogą się uczyć od siebie nawzajem? Czy mogą się nawzajem inspirować? Czy mogą nauczyć się od siebie więcej niż od nauczycieli?

WSPÓŁPRACA MIĘDZY UCZNIAMI – TUTORING RÓWIEŚNICZY

Dzieci naprawdę mogą i potrafią uczyć się od siebie nawzajem bez ingerencji nauczyciela lub po wcześniejszym przygotowaniu przez nauczyciela. Uczniowie klas starszych (już nawet piątoklasiści) są w stanie przeprowadzić zajęcia z młodszymi kolegami – nawet z użyciem mikroskopów. Nauczyciel stoi wtedy z boku i obserwuje takie zajęcia. Może odbywać się to cyklicznie lub przy różnych okazjach: zamiast tradycyjnych mikołajków w szkole możemy zorganizować właśnie taki dzień doświadczeń, który może stać się “Festiwalem nauki”. Dzieci prezentują eksperymenty, wyjaśniając ich działanie, poznając niejednokrotnie przez zabawę mechanizmy związane z zagadnieniami fizycznymi, chemicznymi.Nie tylko starsi dla młodszych, ale również młodsi dla starszych mogą coś przedstawić i nauczyć ich czegoś. Pamiętajmy, że dzieci będą powtarzać takie doświadczenia lub wyjaśniać coś wiele razy (za każdym razem dla innej grupy kolegów), przez co będziemy pewni, że zapamiętają materiał. Innym pomysłem jest przygotowanie lekcji laboratoryjnej, która może mieć formułę ćwiczeń akademickich. Nauczyciel przygotowuje tylko temat, resztą zajmują się uczniowie. Forma pracy uczniowie – uczniom, nie powinna być sporadyczna, organizowana przy okazji. Warto zastanowić się nad wprowadzeniem takiego sposobu zdobywania wiedzy i umiejętności na stałe oraz nad tym, w jaki sposób zorganizować międzyklasowe zajęcia i kogo poprosić o pomoc lub wsparcie.. Jak widać, temat współpracy między nauczycielami po raz kolejny wraca na naszych spotkaniach.

W niektórych szkołach, obok tutoringu na poziomie uczeń – nauczyciel, funkcjonuje tutoring rówieśniczy. Dzieci i młodzież wspierają się wzajemnie zarówno w uczeniu się umiejętności typowo szkolnych (nauka czytania, rozwiązywanie zadań z matematyki, rozumienie pojęć z chemii czy fizyki, rozumienie historycznych wydarzeń)  jak i kompetencji społecznych: dostrzeżenie potrzeb drugiego człowieka, umiejętność wyrażania własnego zdania i emocji, zabawy z rówieśnikami, zaufania itp. W takich sytuacjach dziecko wspierane przez innego ucznia może szybciej poradzić sobie ze zrozumieniem trudnego dla niego zagadnienia niż wtedy, kiedy tłumaczy mu je nauczyciel chociażby dzięki temu, że jego tutor posługuje się słownictwem na tym samym poziomie. Z pewnością zacieśnia to więzi między dziećmi, podbudowuje społeczne zaufanie, a także tworzy dobry klimat do zawierania i podtrzymywania znajomości między uczniami, czyli wszystko to, czego chcielibyśmy, by zaistniało w naszych szkołach.  

WSPÓLNE PRZERWY

Innym pomysłem jest integracja klas młodszych i starszych podczas przerw. Starsi uczniowie mogą spędzać ten czas z młodszymi, czytając im, grając z nimi w szachy, w gry planszowe lub karciane. Zorganizujmy to już na początku roku szkolnego, ustalając harmonogram z chętnymi ósmo- i siódmoklasistami. Taka forma wolontariatu, doceniona własnoręcznie wykonaną laurką wręczoną na koniec roku szkolnego przez młodsze dzieci, jest niezwykle cenna i przynosi pozytywne efekty dla całej szkoły, ponieważ uczniowie spędzają czas na przerwach w sposób bezpieczny i zorganizowany. Wystarczy, że będą to 1-2 przerwy dziennie (te najdłuższe). Jeśli nie jest to możliwe, to polecamy podobne akcje jednorazowe np. „Cała Polska czyta dzieciom… po angielsku” – starsi przygotowują zajęcia dla młodszych, oparte o przystosowane książeczki anglojęzyczne. Możemy wykorzystać również pomysł na innowację pedagogiczną, która może być związana z poznawaniem legend danego regionu, czy Polski. 

INNA WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

Ósmoklasiści w ramach lekcji WOS-u podejmują różne zadania – jedno z nich może polegać na zrobieniu czegoś dla społeczności szkolnej. Takim zadaniem będzie np. przeprowadzenie lekcji w klasach 1-3. Dzieci samodzielnie opracowują temat, konsultują z nauczycielem przedmiotu materiały, a następnie również sami umawiają się z wychowawcami młodszych klas na przeprowadzenie lekcji. Zajęcia nawiązujące do zagadnień związanych  z patriotyzmem, lokalną historią, doskonale zintegrują szkolną społeczność. Efektem wspólnej pracy może być np. plakat do sali lekcyjnej, aby młodszym zostało coś po zajęciach. W jakich sytuacjach warto zaproponować takie działanie? Na przykład przy takich okazjach jak świętowanie odzyskania niepodległości przez Polskę. W ramach ogólnopolskiej akcji „Listy do Polski” ósmoklasiści mogą zorganizować dla młodszych kolegów zajęcie: obmyślić zagospodarowanie szkolnych korytarzy tak, by dzieci mogły wypełnić przygotowane kartki pocztowe; przygotować dodatkowe materiały dla tych, którzy chcieliby więcej porysować i popisać, porozwiązywać krótkie zadania związane z tematyką święta; odwiedzić młodszych kolegów w ich klasach i przeprowadzić specjalnie dla nich osobne lekcje związane z pisaniem listów itp. Podobny schemat działania można wykorzystać również w czasie Tygodnia Edukacji Globalnej czy Dnia Ziemi. Takie zadania mogą wpisać się na stałe do kalendarza szkolnego. 

TYDZIEŃ EDUKACJI GLOBALNEJ

Tegoroczny ma odbyć się pod hasłem „Działaj lokalnie, myśl globalnie” i więcej przeczytacie o nim tutaj: https://teg.edu.pl/ Jest doskonałą okazją do zaangażowania wszystkich uczniów we wspólne działania. Na wspomnianej stronie znajdziemy wiele ciekawych rozwiązań.

WSPÓLNE LEKCJE WYCHOWAWCZE

Sprzymierzeńcem w integracji uczniów może być też… plan lekcji. Kiedy dwie klasy o tej samej porze mają zajęcia z wychowawcą, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby wychowawcy zaproponowali uczniom wspólne gry, zabawy, quizy itd. Można też pomyśleć nad tym, aby jedna klasa przygotowała coś dla drugiej, a w kolejnym tygodniu – odwrotnie. Działania te podnoszą umiejętności interpersonalne, tak ważną współpracę w grupie. Niejednokrotnie przekonujemy się, że coraz trudniej dzieci współdziałają ze sobą. Najczęściej współpraca ogranicza się do wymiany wiadomości na telefonie, wirtualnej współpracy podczas gier komputerowych. 

PRACA W GRUPACH NA RÓŻNE SPOSOBY

Ustawienie ławek w sali też odgrywa niemałą rolę. Niektórzy z nas mają do dyspozycji trzy duże stoły, co rozwiązuje problem pracy w grupach – uczniowie, chcąc nie chcąc, są od razu podzieleni na grupy. Zwyczajne ławki także możemy przestawić już nawet na stałe – pomyślmy o tym przed powrotem do szkoły. Efekt pracy grupy należy zaprezentować później przed całą klasą. Nauczyciel także musi dobrze przygotować się do takiej formy pracy – przygotować zadania dla uczniów, wyjaśnić polecenie i cele. Żeby uczniowie wiedzieli, co mają zrobić i w przypływie np. własnego gadulstwa nie stracili orientacji na cel, warto zapisać na tablicy tzw. checklistę z zadaniami do wykonania. Uczniowie, podsumowując, mogą nie tylko przedstawić wynik swojej pracy, ale też dokonać ewaluacji tych działań – przedyskutujmy z nimi to, jak im się pracowało, co stanowiło utrudnienie, a co pomagało im w pracy. Niech to będą dla nich wnioski na następny raz.

METODA JIGSAW ALBO GRUPY EKSPERCKIE

Tę metodę również polecamy! Uczniowie w grupach opracowują różne zagadnienia, następnie przesiadają się i swoją zdobytą wiedzą dzielą się z nową grupą. Dobrze jest zrobić później podsumowanie, podczas którego uczniowie jeszcze raz powtórzą i utrwalą wiadomości, a także dopowiedzą sobie brakujące informacje, o których kolega lub koleżanka zapomnieli. O metodzie jigsaw możecie więcej przeczytać tutaj albo kierować się poniższymi wskazówkami:

PRACA NAD FILMIKAMI I PREZENTACJAMI

Wśród różnych form pracy w grupach możemy też zaproponować projekt – opracowanie zagadnienia w formie filmiku lub prezentacji, które uczniowie wykonują etapami. Świetnym pomysłem jest także tworzenie teatrzyków pudełkowych. Wykonane są z różnej wielkości pudełek. Wszystko zależy od kreatywności i pomysłowości dziecka.

KRÓTKIE AKTYWNOŚCI

Czasami warto też pozwolić uczniom na lekcji, aby nawzajem przepytali się, razem np. w parach powtórzyli materiał. Kiedy wprowadzamy nowy temat, poprośmy chętnego ucznia, aby podszedł do tablicy i wyjaśnił do pozostałym – zrobi to inaczej niż my, ale może w prostszy sposób przemówi do kolegów i koleżanek. Jeśli pracę indywidualną niektórzy uczniowie skończą wcześniej, to pozwólmy im pomóc innym – niech do nich podejdą, wyjaśnią, porozmawiają.

JESZCZE O PRACY W GRUPACH

Bardzo byśmy chcieli, żeby lekcję oddać uczniom, a jak najmniej wtrącać się i kontrolować poczynania naszych uczniów. Wymaga to od nas nieraz zrezygnowania z kontroli nad lekcją, może nawet wprowadzić nieco chaosu, ale jeśli damy dzieciom czas, przygotujemy odpowiednio polecenia i cele, to może się okazać, że przyniesie on niespodziewane owoce. Warto też nie zniechęcać się, kiedy na początku jest zbyt gwarno i nie wszystko toczy się po naszej myśli. Dajmy sobie czas i postawmy na uważność, której tak wszystkim potrzeba.

Do zobaczenia przy kawie w następny wtorek o 10:00! Tym razem zajmiemy się tematem, który pojawia się w naszych rozmowach i wraca jak bumerang, czyli współpracą między nauczycielami.

W rozmowie wzięli udział: Agnieszka Pietnoczka, Justyna Robakowska, Joanna Skowron, Ania Lemke, Mateusz Łysek i Marzena Buszka.

Rozmowę podsumowały:
Marzena Buszka
Agnieszka Pietnoczka
Justyna Robakowska